नाशिक : प्रशासकीय रचनेनुसार महसुली केंद्र असणारे आणि पुणे-मुंबईशी जोडणाऱ्या त्रिकोणातील एक महत्त्वाचे शहर असणाऱ्या नाशिकला अद्याप वस्तूसंग्रहालय न मिळाल्याची खंत इतिहास प्रेमींकडून व्यक्त करण्यात येत आहे. करोनापूर्वी फाळके स्मारकातील पुरातत्त्व विभागाच्या जागेत या धर्तीवर काही प्रकल्प स्मार्ट सिटीच्या आधारे करता येईल का, या दिशेने आशा निर्माण झाली होती. मात्र, करोनाच्या उद्रेकाने हा आशावाद तूर्तास फोल ठरला आहे.
रामायण काळापासूनच्या पाऊलखुणा अंगावर मिरविणाऱ्या नाशिकला उज्ज्वल ऐतिहासिक परंपरा आहे. प्राचीन काळापासून येथे भरणारा कुंभमेळा, रामायणकालीन संदर्भ, सातवाहनांपासून ते शिवछत्रपती आणि पेशव्यांच्या राजवटीपर्यंतचे विविध संदर्भ आणि ऐतिहासिक मूल्यांची जपणूक करणाऱ्यांचे सान्निध्य लाभले आहे. परंतु, अद्याप नाशिक 'शहर वस्तूसंग्रहालय' (सिटी म्युझियम) झालेले नाही. केवळ शासकीय आदेशांची अंमलबजावणी करण्यात धन्यता मानणाऱ्या अन् तांत्रिकदृष्ट्या पुढाकारांसाठी एकमेकांकडे बोट दाखविणाऱ्या शासकीय कार्यालयांकडून याबाबत भविष्यातही कोणी पुढाकार घेण्याची शक्यता नाही. काही वर्षांपूर्वी नाशिकमध्ये शहर वस्तूसंग्रहालय स्थापन करण्याबाबत शासकीय समितीवर केवळ चर्चाच घडून आल्याचे संदर्भ आहेत. या चर्चांचे बुडबुडे हवेत विरल्याची नाराजीही इतिहासप्रेमींमध्ये दिसून येत आहे. नाशिक शहर आणि जिल्ह्याला लाभलेल्या वैविध्यात येथील अनोख्या लोकसंस्कृतीचे उत्कृष्ट संदर्भ या शहराने जतन केले आहेत. येथील समाजजीवन आणि उज्ज्वल परंपरांचेही संदर्भ जतन करण्यात आले आहेत. सरकारवाड्यामध्ये वस्तूसंग्रहालय असले तरीही ते विभागीय स्तरावरील वस्तूसंग्रहालय आहे. त्याला 'सिटी म्युझियम' म्हणता येणार नाही. पर्यटनाच्या नकाशावरही नाशिकला प्रकाशझोतात आणण्यासाठी जितका निधी खर्च केला जातो त्या तुलनेत अत्यल्प निधीमध्ये शहरात 'सिटी म्युझियम' उभारले जाणे शक्य आहे.
कोट
'सिटी म्युझियम' संदर्भातील मागणी अद्याप आलेली नाही. सध्या विभागीय स्तरावरील वस्तूसंग्रहालय कार्यरत आहे. योग्य दिशेने प्रयत्न झाल्यास शहराच्या बदलत्या स्वरूपानुसार संबंधित विभागांच्या सहकार्याने या संकल्पनेला मूर्त रूप शक्य आहे.
- डॉ. तेजस गर्गे, संचालक, पुरातत्व विभाग आणि वस्तू संग्रहालय
रामायण काळापासूनच्या पाऊलखुणा अंगावर मिरविणाऱ्या नाशिकला उज्ज्वल ऐतिहासिक परंपरा आहे. प्राचीन काळापासून येथे भरणारा कुंभमेळा, रामायणकालीन संदर्भ, सातवाहनांपासून ते शिवछत्रपती आणि पेशव्यांच्या राजवटीपर्यंतचे विविध संदर्भ आणि ऐतिहासिक मूल्यांची जपणूक करणाऱ्यांचे सान्निध्य लाभले आहे. परंतु, अद्याप नाशिक 'शहर वस्तूसंग्रहालय' (सिटी म्युझियम) झालेले नाही. केवळ शासकीय आदेशांची अंमलबजावणी करण्यात धन्यता मानणाऱ्या अन् तांत्रिकदृष्ट्या पुढाकारांसाठी एकमेकांकडे बोट दाखविणाऱ्या शासकीय कार्यालयांकडून याबाबत भविष्यातही कोणी पुढाकार घेण्याची शक्यता नाही. काही वर्षांपूर्वी नाशिकमध्ये शहर वस्तूसंग्रहालय स्थापन करण्याबाबत शासकीय समितीवर केवळ चर्चाच घडून आल्याचे संदर्भ आहेत. या चर्चांचे बुडबुडे हवेत विरल्याची नाराजीही इतिहासप्रेमींमध्ये दिसून येत आहे. नाशिक शहर आणि जिल्ह्याला लाभलेल्या वैविध्यात येथील अनोख्या लोकसंस्कृतीचे उत्कृष्ट संदर्भ या शहराने जतन केले आहेत. येथील समाजजीवन आणि उज्ज्वल परंपरांचेही संदर्भ जतन करण्यात आले आहेत. सरकारवाड्यामध्ये वस्तूसंग्रहालय असले तरीही ते विभागीय स्तरावरील वस्तूसंग्रहालय आहे. त्याला 'सिटी म्युझियम' म्हणता येणार नाही. पर्यटनाच्या नकाशावरही नाशिकला प्रकाशझोतात आणण्यासाठी जितका निधी खर्च केला जातो त्या तुलनेत अत्यल्प निधीमध्ये शहरात 'सिटी म्युझियम' उभारले जाणे शक्य आहे.
कोट
'सिटी म्युझियम' संदर्भातील मागणी अद्याप आलेली नाही. सध्या विभागीय स्तरावरील वस्तूसंग्रहालय कार्यरत आहे. योग्य दिशेने प्रयत्न झाल्यास शहराच्या बदलत्या स्वरूपानुसार संबंधित विभागांच्या सहकार्याने या संकल्पनेला मूर्त रूप शक्य आहे.
- डॉ. तेजस गर्गे, संचालक, पुरातत्व विभाग आणि वस्तू संग्रहालय