मनोज जालनावाला, नवी मुंबई
विज्ञान आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रात उत्कृष्ट कामगिरी बजावणाऱ्या भारतीयांना पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते भटनागर पुरस्काराने नुकतेच सन्मानित करण्यात आले. यावेळी सीएसआयआर नवाविष्कार पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आलेल्या महाराष्ट्रातील आठ विद्यार्थ्यांमध्ये खारघर येथील डीएव्ही इंटरनॅशनल स्कूलमध्ये शिकणार्या ईशा विपुल दवे हिचा समावेश आहे. न्यूट्रीशन प्रॉम विड्स अर्थात ठराविक रानगवताच्या तणापासून सकस आहाराची (न्यूट्रामिल) निर्मिती तिने केली आहे.
पावडर स्वरुपात असलेल्या या न्यूट्रामिलमुळे माणसाची पूर्ण दिवसभराची भूक भागणार असून याद्वारे २००० ते २२०० कॅलरीज प्राप्त होतात. विशेष म्हणजे एका व्यक्तीसाठी तयार करण्यात येणाऱ्या न्यूट्रामिलचा खर्च फक्त १० रुपयांच्या घरात आहे. जर मोठ्या प्रमाणात न्यूट्रामिल बनवायचे झाल्यास प्रति माणसी, प्रति दिन १० रुपयांपेक्षा कमी खर्च होणार असल्याचा दावा ईशाने केला आहे. त्यामुळे दारिद्र्यरेषेखालील नागरिकांना भूक भागविण्यासाठी तिने निर्माण केलेले न्यूट्रामिल आरोग्यासाठीही उपयुक्त ठरणार आहे.
डीएव्ही इंटरनॅशनल स्कूलमध्ये दहावीत शिकणाऱ्या ईशाला गेल्या वर्षी होमी भाभा बाल वैज्ञानिक स्पर्धेत रौप्यपदक मिळाले होते. तसेच मिनिस्टरी ऑफ सिंगापूरद्वारा आयोजित ए-स्टार युथ स्कॉलरशिप स्पर्धेसाठी भारतातून निवड झालेल्या पाच-सहा विद्यार्थ्यांमध्ये तिचाही समावेश होता. या स्पर्धेत ती अंतिम फेरीपर्यंत पोहोचली होती. या स्पर्धेसाठी खास सिंगापूरहून तज्ज्ञ पाचारण केले जातात.
शेतावरील बांधावर किंवा माळरानात मोठ्या प्रमाणावर विविध प्रकारच्या रानगवतांची पैदास होते. अशाच गवतांमध्ये काही ठराविक पद्धतीच्या रानाच्या तणापासून या न्यूट्रिशनल पावडरची निर्मिती करण्यात आली आहे. विशेष म्हणजे, या पावडरमध्ये कोणत्याही प्रकारच्या प्रीझरवेटिव्हचा समावेश केलेला नाही. ही पावडर किमान पाच-सहा महिने टिकून राहू शकते, असे ईशाची आई मुग्धा दवे यांचे म्हणणे आहे.
ईशाचे वडील विपुल दवे हे तुर्भे येथील बीएएसएफ कंपनीत कामाला असून एलएलबी असलेली तिची आई मुग्धा दवे गृहिणी आहेत. त्याच या नवाविष्काराच्या खऱ्या अर्थाने मार्गदर्शक असल्याचे ईशाने नमूद केले.
पेटंटसाठी प्रयत्न
सतत नवाविष्काराचा ध्यास घेतलेल्या ईशाला एमबीबीईएस करून जेनेटिक्समध्ये रिसर्च करण्याची इच्छा आहे. तिला वाचनाची भूरपूर आवड असल्याने एखादी वस्तू कुठल्या कारणासाठी उपयोगात येऊ शकते, याचा ती सतत शोध घेत असते. त्याबाबत वहीत लिहून ठेवून स्वत: विचारमंथन करते. तिने ज्या गवताच्या तणापासून न्यूट्रामिलची निर्मिती केली आहे, ते गवत तामिळनाडूतील डोंगरभागात तसेच महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यातही आढळून येते. ईशा राहत असलेल्या खारघरमध्ये सिडकोने उभारलेल्या सेंट्रल पार्कच्या बाजूला ईशाला हे गवत आढळून आले. त्यापासून तिने न्यूट्रामिल बनविण्याचा ध्यास घेतला. तिच्या या नवाविष्काराला पेटंट मिळविण्यासाठी प्रयत्न सुरू असल्याचे ईशाचे वडील विपुल दवे यांनी सांगितले.
विज्ञान आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रात उत्कृष्ट कामगिरी बजावणाऱ्या भारतीयांना पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते भटनागर पुरस्काराने नुकतेच सन्मानित करण्यात आले. यावेळी सीएसआयआर नवाविष्कार पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आलेल्या महाराष्ट्रातील आठ विद्यार्थ्यांमध्ये खारघर येथील डीएव्ही इंटरनॅशनल स्कूलमध्ये शिकणार्या ईशा विपुल दवे हिचा समावेश आहे. न्यूट्रीशन प्रॉम विड्स अर्थात ठराविक रानगवताच्या तणापासून सकस आहाराची (न्यूट्रामिल) निर्मिती तिने केली आहे.
पावडर स्वरुपात असलेल्या या न्यूट्रामिलमुळे माणसाची पूर्ण दिवसभराची भूक भागणार असून याद्वारे २००० ते २२०० कॅलरीज प्राप्त होतात. विशेष म्हणजे एका व्यक्तीसाठी तयार करण्यात येणाऱ्या न्यूट्रामिलचा खर्च फक्त १० रुपयांच्या घरात आहे. जर मोठ्या प्रमाणात न्यूट्रामिल बनवायचे झाल्यास प्रति माणसी, प्रति दिन १० रुपयांपेक्षा कमी खर्च होणार असल्याचा दावा ईशाने केला आहे. त्यामुळे दारिद्र्यरेषेखालील नागरिकांना भूक भागविण्यासाठी तिने निर्माण केलेले न्यूट्रामिल आरोग्यासाठीही उपयुक्त ठरणार आहे.
डीएव्ही इंटरनॅशनल स्कूलमध्ये दहावीत शिकणाऱ्या ईशाला गेल्या वर्षी होमी भाभा बाल वैज्ञानिक स्पर्धेत रौप्यपदक मिळाले होते. तसेच मिनिस्टरी ऑफ सिंगापूरद्वारा आयोजित ए-स्टार युथ स्कॉलरशिप स्पर्धेसाठी भारतातून निवड झालेल्या पाच-सहा विद्यार्थ्यांमध्ये तिचाही समावेश होता. या स्पर्धेत ती अंतिम फेरीपर्यंत पोहोचली होती. या स्पर्धेसाठी खास सिंगापूरहून तज्ज्ञ पाचारण केले जातात.
शेतावरील बांधावर किंवा माळरानात मोठ्या प्रमाणावर विविध प्रकारच्या रानगवतांची पैदास होते. अशाच गवतांमध्ये काही ठराविक पद्धतीच्या रानाच्या तणापासून या न्यूट्रिशनल पावडरची निर्मिती करण्यात आली आहे. विशेष म्हणजे, या पावडरमध्ये कोणत्याही प्रकारच्या प्रीझरवेटिव्हचा समावेश केलेला नाही. ही पावडर किमान पाच-सहा महिने टिकून राहू शकते, असे ईशाची आई मुग्धा दवे यांचे म्हणणे आहे.
ईशाचे वडील विपुल दवे हे तुर्भे येथील बीएएसएफ कंपनीत कामाला असून एलएलबी असलेली तिची आई मुग्धा दवे गृहिणी आहेत. त्याच या नवाविष्काराच्या खऱ्या अर्थाने मार्गदर्शक असल्याचे ईशाने नमूद केले.
पेटंटसाठी प्रयत्न
सतत नवाविष्काराचा ध्यास घेतलेल्या ईशाला एमबीबीईएस करून जेनेटिक्समध्ये रिसर्च करण्याची इच्छा आहे. तिला वाचनाची भूरपूर आवड असल्याने एखादी वस्तू कुठल्या कारणासाठी उपयोगात येऊ शकते, याचा ती सतत शोध घेत असते. त्याबाबत वहीत लिहून ठेवून स्वत: विचारमंथन करते. तिने ज्या गवताच्या तणापासून न्यूट्रामिलची निर्मिती केली आहे, ते गवत तामिळनाडूतील डोंगरभागात तसेच महाराष्ट्रातील रायगड जिल्ह्यातही आढळून येते. ईशा राहत असलेल्या खारघरमध्ये सिडकोने उभारलेल्या सेंट्रल पार्कच्या बाजूला ईशाला हे गवत आढळून आले. त्यापासून तिने न्यूट्रामिल बनविण्याचा ध्यास घेतला. तिच्या या नवाविष्काराला पेटंट मिळविण्यासाठी प्रयत्न सुरू असल्याचे ईशाचे वडील विपुल दवे यांनी सांगितले.