पुण्यातील परिसर टेकड्यांनी आणि निसर्गसंपदेच्या वैविध्याने संपन्न आहे. जगातील सर्वांत विकसनशील म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या जगातील पहिल्या दहा शहरांमध्ये पुणे शहराची वर्णी लागते. निसर्गसंपदेच्या वैविध्याने नटलेल्या या शहरातील काही जागा जैवविविधतेच्या हॉटस्पॉट आहेत. त्यांच्याबद्दल आजही लोकांमध्ये कुतूहल आहे. अभ्यासकांसाठी या जागा अभ्यास आणि संशोधनाच्या विषय आहेत.
वंदना घोडेकर
Tweet :
......................
फर्ग्युसन कॉलेज (फोटो ‘ब्लू मॉरमॉन’)
भारतातील प्रसिद्ध कॅम्पस असलेल्या फर्ग्युसन कॉलेजमध्ये पक्ष्यांच्या तब्बल १३७ जाती, ९० प्रकारचे कोळी, चार प्रकारचे वटवाघूळ, फुलपाखरांचे ९२ प्रकार, सरपटणाऱ्या प्राण्यांच्या २८ जाती, ५३४ प्रकारची झाडे आहेत. हिवाळ्यात स्थलांतर करणारे अनेक पक्षी या ठिकाणी आढळतात. राज्याचे फुलपाखरू असलेले ‘ब्लू मॉरमॉन’ हे फुलपाखरू या कॅम्पसमध्ये दिसते. येथील बोटॅनिकल गार्डनमध्ये अनेक प्रकारच्या देशी आणि परदेशी झाडांचे जतन करण्यात आले आहे.
.....
एम्प्रेस गार्डन (फोटो एम्प्रेस गार्डन)
पुण्यातील उद्यानांमध्ये सर्वाधिक आकर्षण असलेले एम्प्रेस गार्डन म्हणजे वनस्पती अभ्यासकांसाठी चालतीबोलती प्रयोगशाळाच आहे. या उद्यानात विविध प्रकारची दुर्मिळ झाडे पाहायला मिळतात. एम्प्रेस गार्डनला राणी व्हिक्टोरिया यांच्या सन्मानार्थ नाव देण्यात आले. राणीला इम्प्रेस ऑफ इंडियाचा किताब देण्यात आला, तेव्हा हे नाव देण्यात आले. हे उद्यान ब्रिटिश काळात सैनिकांचे आवडते उद्यान होते. हे सोल्जर्स गार्डन म्हणून ओळखले जात असे. बॉटल ब्रश, कॅसिया फिस्टुला, कॅननगा ओडोरटा, ब्राऊनिया अरिझा, डेलोनिक्स रेगिया, कॅसिया लॅन कॅसट्री अशा प्रकारची विविध झाडे, गार्डनिया जॅसमिनीओडीस, विन्सा रोझिया या प्रकारची फुले या ठिकाणी पाहायला मिळतात. काही झाडे २५० वर्षे जुनी, तर काचंन वेलाचे वय १५० वर्षे आहे.
.....................
पुणे विद्यापीठ (फोटो विद्यापीठ गार्डन)
पुणे विद्यापीठ हे जैववैविध्याने नटलेले आहे. जवळपास १६० हून अधिक हेक्टरमध्ये विद्यापीठाचा परिसर आहे. स्वातंत्र्यानंतर १९४८ मध्ये विद्यापीठाची स्थापना करण्यात आली. विद्यापीठ परिसरात आजही विविध प्रकारचे स्थानिक वृक्ष, परदेशी वृक्ष आढळतात. बनियान ट्री, रेड सिल्क कॉटन, रेन ट्री, गुलमोहर, नीम, कॉरक ट्री, कॉपर पॉड ही झाडे बहरल्यावर परिसराचा चेहेरामोहराच बदलतो. झाडांप्रमाणेच आवारात पक्षीवैविध्यही विपूल आहे. खारी, मुंगूस, विविध प्रकारचे कीटक, विविध प्रकारचे सरपटणारे प्राणी या ठिकाणी आढळतात.
...
पुण्यातील जैवविविधता
असलेली काही ठिकाणे
सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ
फर्ग्युसन कॉलेज,
लॉ कॉलेज,
भांडारकर संशोधन संस्था,
बीएमएसी, बॉटेनिकल सर्व्हे ऑफ इंडिया
एम्प्रेस गार्डन,
गांधीभवन
पुणे विद्यापीठ
एम्प्रेस गार्डन
नॅशनल डिफेन्स अॅकॅडमी
फर्ग्युसन कॉलेज
टाटा मोटर्स लेक हाऊस, पिंपरी
पाषाण तलाव