पुणे : महाराष्ट्राच्या कानाकोपऱ्यात कुठेही गेलात; तर देवासाठी राखलेले वन नक्कीच बघायला मिळते. यातील बहुतांश रायांची राखण करणाऱ्या देवी असून पिढ्यान् पिढ्या गावकरी त्यांची मनोभावे पूजा करतात. पश्चिम घाटाचा अविभाज्य घटक असलेल्या कोकणात उत्तम देवराया आढळून येतात. देवगडपासून चाळीस किलोमीटर अंतरावर असलेल्या कोर्ले गावातील श्री जुगाई देवी हे देखील यांपैकीच एक सुंदर देवालय.
कोर्ले गावचे ग्रामदैवत श्री जुगाई देवी आणि श्री ब्रह्मदेव ही गाव रहाटीतील मुख्य देवस्थाने. या गावात दोन जुगाई देवी आहेत आहे. ती गर्द झाडीत असून तिला झालवलीची जुगाई देवी म्हणून ओळखले जाते. कोर्ले गावातील पूर्वजांनी या देवीचे गावात मोठे मंदिर बांधले आहे. देवालयामध्ये पाषाणामध्ये सुबक, रेखीव काम केलेल्या श्री जुगाई देवीच्या मूर्तीसह कालिकादेवी, पावणादेवी, चौंडेश्वरी देवी, रिद्धी सिद्धीच्या मूर्ती आहेत.
मंदिरात नवरात्र आणि शिमग्याचे सण म्हणजे जणू गावाचा उत्सव असतो. श्री जुगाई मंदिराची आणि चव्हाट्यावरील होळी घालून या सणाची सुरुवात होते. आठ नऊ दिवस गावातील भक्तगणांना आशीर्वाद देण्यासाठी प्रत्येकाच्या घरी साजश्रृंगारासह पालखीत बसून नेण्याची प्रथा आहे. खेळेनृत्य, कारली तळी, पालखीनृत्य या विविध प्रकारांतून प्रत्येक जण देवीचा उत्सवाचा आनंद लुटतो. या गावात साधारणतः दीडशे कुटुंबे वास्तव्यास आहेत. देवीची पालखी दारात आली की लोक नैवद्य दाखवतात.
नवरात्र उत्सवात जुगाई देवीची मूर्ती साडी चोळी नेसवून अलंकारांनी सजविली जाते. नऊ दिवस नऊ माळा आणि दहाव्या दिवशी ‘सीमोल्लंघन’ म्हणजेच दसरा. नऊ दिवस ही आदिशक्ती आदिमाया आपल्याला वेगवेगळ्या रूपांत दर्शन देते. रोज धुपारती, आरती, पालखी प्रदक्षिणा व नंतर हरिदासांचे कीर्तन, नामस्मरण याने प्रत्येक रात्र ही श्रद्धेने भक्तिभावाने रंगून जाते. अजून एक वैशिष्ट्य म्हणजे दसऱ्याच्या पूर्वसंध्येला मंदिरातील दीपोत्सव म्हणजे नेत्रदीपक सोहळा ठरतो. गावातील प्रत्येक सुवासिनी अकरा रुपये देते, त्यातून पणत्या आणून प्रत्येकीला दिवे लावण्याचा मान दिला जातो. रात्री रस्त्यावरचे दिवे बंद करून या पणत्याच्या प्रकाशात देवीचा प्रदक्षिणा पालखी काढतात, अशी माहिती मंदिरातील ग्रामोपाध्याय सुधीर रानडे यांनी दिली.
मंदिराचे ‘श्री देवी जुगाई ढोलपथक’ लोकप्रिय आहे. पारंपारिक ढोल वादन आणि पालखी नृत्य याचा हा सुंदर आविष्कार म्हणावा लागेल. या ढोलपथकाने मुंबईपासून ते देशाची राजधानी दिल्लीपर्यंत आपली कला सदर केली आहे. अनेक मिरवणुका, गणेशविसर्जन, वेगवेगळे कला महोत्सव यांमध्ये हे ढोलपथक आपला कलाविष्कार सादर करून रसिकांच्या प्रशंसेला पात्र ठरले आहे. गावातील नव्या पिढीची मंडळी पथकाचे संयोजन करतात. सध्या मंदिराची जबाबदारी विष्णू पांडुरंग खानविलकर, विजय पांडुरंग मगाम, गाव चालक विश्वनाथ खानविलकर यांसह विविध मान्यवर सांभाळत आहेत.
श्री देवी जुगाई मंदिर हे गावरहाटीतील प्रमुख मंदिर. याबरोबरच ब्रह्मदेव मंदिर, श्री विठलाई देवी मंदिर, गांगोभराडी दुर्गाडी देवी, अंतेश्वर मंदिर, कालभैरव मंदिर, विष्णूमंदिर, श्री दत्तमंदिर ही काही प्रमुख मंदिरे कोर्ले गावच्या प्राचीन शिल्पकलेचा, अध्यात्माचा, धार्मिक सहिष्णुतेचा, भावभक्तीचा दाखला देत आज वर्षानुवर्षे सांस्कृतिक समृद्धीचा वारसा जपत आहेत.
कोर्ले गावचे ग्रामदैवत श्री जुगाई देवी आणि श्री ब्रह्मदेव ही गाव रहाटीतील मुख्य देवस्थाने. या गावात दोन जुगाई देवी आहेत आहे. ती गर्द झाडीत असून तिला झालवलीची जुगाई देवी म्हणून ओळखले जाते. कोर्ले गावातील पूर्वजांनी या देवीचे गावात मोठे मंदिर बांधले आहे. देवालयामध्ये पाषाणामध्ये सुबक, रेखीव काम केलेल्या श्री जुगाई देवीच्या मूर्तीसह कालिकादेवी, पावणादेवी, चौंडेश्वरी देवी, रिद्धी सिद्धीच्या मूर्ती आहेत.
मंदिरात नवरात्र आणि शिमग्याचे सण म्हणजे जणू गावाचा उत्सव असतो. श्री जुगाई मंदिराची आणि चव्हाट्यावरील होळी घालून या सणाची सुरुवात होते. आठ नऊ दिवस गावातील भक्तगणांना आशीर्वाद देण्यासाठी प्रत्येकाच्या घरी साजश्रृंगारासह पालखीत बसून नेण्याची प्रथा आहे. खेळेनृत्य, कारली तळी, पालखीनृत्य या विविध प्रकारांतून प्रत्येक जण देवीचा उत्सवाचा आनंद लुटतो. या गावात साधारणतः दीडशे कुटुंबे वास्तव्यास आहेत. देवीची पालखी दारात आली की लोक नैवद्य दाखवतात.
नवरात्र उत्सवात जुगाई देवीची मूर्ती साडी चोळी नेसवून अलंकारांनी सजविली जाते. नऊ दिवस नऊ माळा आणि दहाव्या दिवशी ‘सीमोल्लंघन’ म्हणजेच दसरा. नऊ दिवस ही आदिशक्ती आदिमाया आपल्याला वेगवेगळ्या रूपांत दर्शन देते. रोज धुपारती, आरती, पालखी प्रदक्षिणा व नंतर हरिदासांचे कीर्तन, नामस्मरण याने प्रत्येक रात्र ही श्रद्धेने भक्तिभावाने रंगून जाते. अजून एक वैशिष्ट्य म्हणजे दसऱ्याच्या पूर्वसंध्येला मंदिरातील दीपोत्सव म्हणजे नेत्रदीपक सोहळा ठरतो. गावातील प्रत्येक सुवासिनी अकरा रुपये देते, त्यातून पणत्या आणून प्रत्येकीला दिवे लावण्याचा मान दिला जातो. रात्री रस्त्यावरचे दिवे बंद करून या पणत्याच्या प्रकाशात देवीचा प्रदक्षिणा पालखी काढतात, अशी माहिती मंदिरातील ग्रामोपाध्याय सुधीर रानडे यांनी दिली.
मंदिराचे ‘श्री देवी जुगाई ढोलपथक’ लोकप्रिय आहे. पारंपारिक ढोल वादन आणि पालखी नृत्य याचा हा सुंदर आविष्कार म्हणावा लागेल. या ढोलपथकाने मुंबईपासून ते देशाची राजधानी दिल्लीपर्यंत आपली कला सदर केली आहे. अनेक मिरवणुका, गणेशविसर्जन, वेगवेगळे कला महोत्सव यांमध्ये हे ढोलपथक आपला कलाविष्कार सादर करून रसिकांच्या प्रशंसेला पात्र ठरले आहे. गावातील नव्या पिढीची मंडळी पथकाचे संयोजन करतात. सध्या मंदिराची जबाबदारी विष्णू पांडुरंग खानविलकर, विजय पांडुरंग मगाम, गाव चालक विश्वनाथ खानविलकर यांसह विविध मान्यवर सांभाळत आहेत.
श्री देवी जुगाई मंदिर हे गावरहाटीतील प्रमुख मंदिर. याबरोबरच ब्रह्मदेव मंदिर, श्री विठलाई देवी मंदिर, गांगोभराडी दुर्गाडी देवी, अंतेश्वर मंदिर, कालभैरव मंदिर, विष्णूमंदिर, श्री दत्तमंदिर ही काही प्रमुख मंदिरे कोर्ले गावच्या प्राचीन शिल्पकलेचा, अध्यात्माचा, धार्मिक सहिष्णुतेचा, भावभक्तीचा दाखला देत आज वर्षानुवर्षे सांस्कृतिक समृद्धीचा वारसा जपत आहेत.