'जोधा अकबर', 'देवदास' यांसारखे चित्रपट, छत्रपती शिवाजी महाराजांवरील मालिका आणि इतर अनेक चित्रपट आणि मालिकांचे भव्य सेट उभारणाऱ्या नितीन चंद्रकांत देसाई या कलावंताची सुरुवात गणेशोत्सवाच्या देखावे उभे करण्यापासून झाली. त्यामुळेच की काय, चित्रपटसृष्टीत मोठी प्रसिद्धी मिळालेली असतानाही, आजही देसाई यांनी गणेशोत्सवात देखावा साकारण्याचे काम सोडलेले नाही. दर वर्षीप्रमाणेच यंदाही देसाई यांनी साकारलेल्या देखाव्यांना प्रचंड प्रसिद्धी प्राप्त होत आहे.
कोकणात लहानाचे मोठे झालेल्या नितीन देसाई यांना लहानपणापासून कलेची, सजावटीची आवड होती. कोकणातील थाटामाटातील गणेशोत्सवात लहान असताना ते बांबू, झाडांच्या फांद्या आणि अनेक पर्यावरणपूरक वस्तू घेऊन सजावट करीत असत. तीच आवड पुढेही कायम टिकली. घरात सजावटीची कोणतीही पार्श्वभूमी नसतानाही देसाई यांनी जे. जे. स्कूल ऑफ आर्टमध्ये प्रवेश मिळवून शिक्षण पूर्ण केले. कॉलेजमध्ये असताना त्यांनी मुंबईच्या गणेशोत्सवात देखावे साकारायला आणि सजावट करण्यास सुरुवात केली. चित्रपटसृष्टीत प्रवेश झाल्यावर आणि प्रसिद्धी मिळाल्यानंतरही देसाई यांनी गणेशोत्सवातील सजावटीकडे कधीही दुर्लक्ष केले नाही, हे विशेष!
देसाई यांच्या कलागुणांमुळे मुंबई येथील सिद्धीविनायक, लालबागचा राजा, फिल्म सिटीचा गणपती; तसेच पुण्यातील हुतात्मा बाबू गेनू मंडळ अशा अनेक नावाजलेल्या मंडळांचे देखावे नितीन देसाई साकारतात. पुण्यातील बाबू गेनू मंडळाकडून गेल्या काही वर्षांपासून साकारले जात असलेले गणेश महाल अल्पावधीतच पुणेकरांच्या आकर्षणाचा केंद्रबिंदू ठरले, ते देसाई यांच्या कामाच्या शैलीमुळेच; म्हणूनच यंदाही त्यांनी मूळ सात मजली असलेल्या शनिवारवाड्याची प्रतिकृती उभारण्याचा केलेला प्रयत्न वाखाणण्याजोगा आहे. या वर्षी लालबागचा राजा जिथे विराजमान झाला आहे, तिथे वरच्या बाजूला 'चांद्रयाना'ची संकल्पना घेऊन देखावा साकारण्यात आला आहे. ही संकल्पनाही नितीन देसाई यांनीच अस्तित्वात आणली असल्याने त्याचे सर्वत्र कौतुक होत आहे. एखाद्या कलाकाराला प्रसिद्धी मिळाली, की तो परंपरेला विसरतो. नितीन देसाई यांच्याबाबतीत हे घडले नाही. त्यांनी चित्रपट, मालिकांप्रमाणेच गणेशोत्सवातील देखाव्यांनाही तितकाच वेळ आणि महत्त्व दिल्याने त्यांचे देखावे डोळ्यांचे पारणे फेडणारे ठरत आहेत.
ज्या गणेशोत्सवातून ही कला साकारायला शिकलो, त्या उत्सवाचा आजन्म ऋणी राहीन आणि त्यामुळेच शक्य तितका वेळ देऊन मी उत्सवात पुण्या-मुंबईतील काही मंडळांचे देखावे साकारतो. या कलेतून जो आनंद मिळतो, तो कोठेच मिळत नाही. यापुढेही गणेशोत्सवात अधिक चांगले काम करण्याचा प्रयत्न राहील.
- नितीन चंद्रकांत देसाई, कला दिग्दर्शक
(संकलन : आदित्य तानवडे)