म. टा. प्रतिनिधी, पुणे
पुण्याचा ऐतिहासिक, राजकीय, सामाजिक व सांस्कृतिक साक्षीदार असलेल्या शनिवारवाड्याच्या प्रांगणात १९१५ मध्ये काँग्रेसमधील नेमस्त एकत्र आले होते. लोकमान्य टिळकांच्या जहाल विचारांच्या धोरणाला विरोध करण्यासाठी नेमस्तांमध्ये कोण कोण होते? तर पुढे देशाच्या फाळणीच्या मुद्द्यावर जे एकमेकांचे विरोधक झाले, असे महात्मा गांधी आणि महंमद अली जिना. हा क्षण टिपणारे नेत्रसुखद छायाचित्र आगामी वर्षाच्या सुरुवातीस रम्य पुण्याची आठवण ताजी करणार आहे. प्रत्येक महिन्याच्या ‘त्या’ पानामुळे नॉस्टॅल्जिक होऊन रम्य पुण्याचा काळ अनुभवता येणार आहे.
रम्य पुण्याची सफर घडविण्यास कारण ठरली आहे, ती ‘स्मरणरम्य पुणे’ ही आगामी वर्षाची दिनदर्शिका. पेपरलीफ प्रकाशन संस्थेतर्फे प्रसिद्ध करण्यात आलेल्या या दिनदर्शिकेचे प्रकाशन रम्य पुण्याचा काळ भरभरून जगलेले आणि रम्य पुण्यानेच ज्यांचे व्यक्तिमत्त्व घडवले, असे ज्येष्ठ नेते शरद पवार यांच्या हस्ते नुकतेच झाले. पत्रकार व दुर्मिळ छायाचित्रांचे संग्राहक विवेक सबनीस यांच्या वैयक्तिक संग्रहातील छायाचित्रांनी ही दिनदर्शिका नटली आहे. क्लासिक छायाचित्रणाचा आनंद या दिनदर्शिकेतून मिळतो. या छायाचित्रातील देखण्या, सुरेख वास्तूंची भुरळ पडल्याशिवाय राहत नाही.
‘स्मरणरम्य पुणे’ किंवा ‘पुणे नॉस्टॅल्जिया’ हे कॅलेंडर मराठी आणि इंग्रजी अशा दोन भाषांत तयार केले आहे. यंदा विसाव्या शतकातले पुणे ही कल्पना निवडली आहे. पुणे शहर काळाच्या ओघात बदलले; पण हे कॅलेंडर जुन्या पुण्याच्या आठवणी नक्की जागवते. त्या वेळी पुणे शहर बकाल नव्हते, रहदारी नव्हती, स्वच्छता आणि शांतता नांदत होती. याची साक्ष प्रत्येक छायाचित्रातून आपल्याला पटते. पुण्याची सांस्कृतिक, राजकीय, सामाजिक, ऐतिहासिक ओळख प्रत्येक छायाचित्रातून गडद होते. छायाचित्र पाहताना रंजक माहिती वाचायला मिळणार असल्याने कॅलेंडररूपाने इतिहास सचित्र शब्दबद्ध झाला आहे. राष्ट्रपिता महात्मा गांधींचे हे १५० वे जयंती वर्ष, लेखक ह. ना. आपटे यांची स्मृतिशताब्दी, ग. दि. माडगूळकर यांची जन्मशताब्दी, ना. सी. फडके यांची १२५ वी जयंती यानिमित्त या दिग्गजांच्या स्मृतींना उजाळा देण्यात आला आहे,’ असे सबनीस यांनी ‘मटा’ला सांगितले.
महिन्यागणिक खास काही
नामदार गोपाळ कृष्ण गोखले यांच्या निधनानंतर नेमस्तांच्या प्रांतिक परिषदेसाठी शनिवारवाड्याच्या प्रांगणात जमलेला समुदाय, टिळक रस्त्यावरून जाणारा इंदिरा गांधींचा झंझावती दौरा, लिमये नाट्य चित्र मंदिरात (विजय टॉकीज) साजरा झालेला देशाचा पहिला स्वातंत्र्य दिन, गदिमा यांचे पंचवटी हे निवासस्थान यांसारख्या वास्तू, वस्तू आणि व्यक्तिमत्त्वांसंबंधीच्या महत्त्वाच्या घडामोडींचे सचित्र दाखले या दिनदर्शिकेत पाहता येतील.
पुण्याचा ऐतिहासिक, राजकीय, सामाजिक व सांस्कृतिक साक्षीदार असलेल्या शनिवारवाड्याच्या प्रांगणात १९१५ मध्ये काँग्रेसमधील नेमस्त एकत्र आले होते. लोकमान्य टिळकांच्या जहाल विचारांच्या धोरणाला विरोध करण्यासाठी नेमस्तांमध्ये कोण कोण होते? तर पुढे देशाच्या फाळणीच्या मुद्द्यावर जे एकमेकांचे विरोधक झाले, असे महात्मा गांधी आणि महंमद अली जिना. हा क्षण टिपणारे नेत्रसुखद छायाचित्र आगामी वर्षाच्या सुरुवातीस रम्य पुण्याची आठवण ताजी करणार आहे. प्रत्येक महिन्याच्या ‘त्या’ पानामुळे नॉस्टॅल्जिक होऊन रम्य पुण्याचा काळ अनुभवता येणार आहे.
रम्य पुण्याची सफर घडविण्यास कारण ठरली आहे, ती ‘स्मरणरम्य पुणे’ ही आगामी वर्षाची दिनदर्शिका. पेपरलीफ प्रकाशन संस्थेतर्फे प्रसिद्ध करण्यात आलेल्या या दिनदर्शिकेचे प्रकाशन रम्य पुण्याचा काळ भरभरून जगलेले आणि रम्य पुण्यानेच ज्यांचे व्यक्तिमत्त्व घडवले, असे ज्येष्ठ नेते शरद पवार यांच्या हस्ते नुकतेच झाले. पत्रकार व दुर्मिळ छायाचित्रांचे संग्राहक विवेक सबनीस यांच्या वैयक्तिक संग्रहातील छायाचित्रांनी ही दिनदर्शिका नटली आहे. क्लासिक छायाचित्रणाचा आनंद या दिनदर्शिकेतून मिळतो. या छायाचित्रातील देखण्या, सुरेख वास्तूंची भुरळ पडल्याशिवाय राहत नाही.
‘स्मरणरम्य पुणे’ किंवा ‘पुणे नॉस्टॅल्जिया’ हे कॅलेंडर मराठी आणि इंग्रजी अशा दोन भाषांत तयार केले आहे. यंदा विसाव्या शतकातले पुणे ही कल्पना निवडली आहे. पुणे शहर काळाच्या ओघात बदलले; पण हे कॅलेंडर जुन्या पुण्याच्या आठवणी नक्की जागवते. त्या वेळी पुणे शहर बकाल नव्हते, रहदारी नव्हती, स्वच्छता आणि शांतता नांदत होती. याची साक्ष प्रत्येक छायाचित्रातून आपल्याला पटते. पुण्याची सांस्कृतिक, राजकीय, सामाजिक, ऐतिहासिक ओळख प्रत्येक छायाचित्रातून गडद होते. छायाचित्र पाहताना रंजक माहिती वाचायला मिळणार असल्याने कॅलेंडररूपाने इतिहास सचित्र शब्दबद्ध झाला आहे. राष्ट्रपिता महात्मा गांधींचे हे १५० वे जयंती वर्ष, लेखक ह. ना. आपटे यांची स्मृतिशताब्दी, ग. दि. माडगूळकर यांची जन्मशताब्दी, ना. सी. फडके यांची १२५ वी जयंती यानिमित्त या दिग्गजांच्या स्मृतींना उजाळा देण्यात आला आहे,’ असे सबनीस यांनी ‘मटा’ला सांगितले.
महिन्यागणिक खास काही
नामदार गोपाळ कृष्ण गोखले यांच्या निधनानंतर नेमस्तांच्या प्रांतिक परिषदेसाठी शनिवारवाड्याच्या प्रांगणात जमलेला समुदाय, टिळक रस्त्यावरून जाणारा इंदिरा गांधींचा झंझावती दौरा, लिमये नाट्य चित्र मंदिरात (विजय टॉकीज) साजरा झालेला देशाचा पहिला स्वातंत्र्य दिन, गदिमा यांचे पंचवटी हे निवासस्थान यांसारख्या वास्तू, वस्तू आणि व्यक्तिमत्त्वांसंबंधीच्या महत्त्वाच्या घडामोडींचे सचित्र दाखले या दिनदर्शिकेत पाहता येतील.