माझे पुणे : बदलता प्रवाह
karuna.puri@timesgroup.com
Tweet : @karunapuriMT
पुणे : शहरीकरणामुळे घर लहान आणि स्मार्ट होत असताना, त्यात मनासारखा बगीचा फुलवण्यासाठी जागा मिळेलच असे नाही. त्यामुळे अनेकदा निराशा पत्करावी लागते. मात्र, आर्किटेक्चर, तसेच इंटेरिअर डिझाइनिंगला बदलत्या काळानुसार नवे आयाम मिळत असल्याने बागप्रेमींना 'व्हर्टिकल गार्डन' ही नवी संकल्पना सध्या आनंद देणारी ठरते आहे. फ्लॅट असो वा बैठे घर, उभ्या पद्धतीने वाढणारा हा 'स्मार्ट' बगीचा पुणेकरांसाठी गार्डनिंगचा नवा ट्रेंड घेऊन आलाय.
'व्हर्टिकल' या शब्दाच्या अर्थाप्रमाणेच हा बगीचा घरात उभ्या पद्धतीने साकारता येतो. त्यामुळे फुलझाडे, लॉन फुलवण्यासाठी घरात आडवी जागा असायला हवी हा निकष या ट्रेंडने बदलून त्याची जागा आता भिंत, ग्रील्स, कृत्रिम पार्टिशन यांनी घेतली आहे. आतापर्यंत 'व्हर्टिकल' पद्धतीने फक्त ग्रीन वॉल केल्या जात होता, सध्या त्यात कोकेडमा, वॉल प्लँटर, फ्लॉव्हर टॉवर, मेटल-फायबर बकेटचाही कल्पक वापर केला जातोय. यामुळे जागेची मोठ्या प्रमाणात बचत होते. फक्त यासाठी वेगळी साधनसामग्री, देशी-परदेशी वेलवर्गीय वनस्पती, उंचीने कमी वाढणारी फुलझाडे, मुळे कमी खोल जाणारी आणि सावलीतही वाढणारी रोपे आवश्यक असतात.
केवळ टेरेस किंवा बाल्कनी नाही, तर बेडरूम, हॉल, किचन अशा ठिकाणीही 'व्हर्टिकल गार्डन' तयार करता येते. फक्त त्यासाठी रोपांची व्यवस्थित माहिती हवी. पुण्यात ऑफिस, थिएटर, मॉल, बसस्टँड, रेल्वेस्टेशन, एअरपोर्ट, फ्लायओव्हरच्या खाली अशा व्यावसायिक ठिकाणीही उभ्या पद्धतीने वाढवलेले बगीचे सध्या पाहायला मिळताहेत. एका कुंडीनुसार २५० ते १२०० रुपयांपर्यंत खर्च अपेक्षित असतो. हे गार्डन दिसायला आकर्षक असले, तरी त्याची निकराने देखभाल करावी लागते. सध्या या गार्डनमध्ये 'कोकेडामा' लोकप्रिय होत आहे. ही जपानी कला असून, 'कोक' म्हणजे मॉस अन् 'डामा' म्हणजे बॉल. हे रोपांचे हे 'बॉल' कुठेही लटकवता येतात.
बजेटनुसार पसंती
'पुण्यात साधारण २००३पासून व्हर्टिकल गार्डनिंगला सुरुवात झाली. शहरात आयटी पार्क झाल्यानंतर मोठ्या प्रमाणात बिल्डिंग उभारल्या गेल्या. फ्लॅट आधुनिक असले, तरी त्यात बागेसाठी जागेचा विचार कमी होता. तेव्हा बगीच्याची आवड पूर्ण करण्यासाठी घरातच उभ्या पद्धतीने बगीचा फुलवला जाऊ लागला. केवळ उच्च वर्गात नाही, तर मध्यमवर्गीय कुटुंबातही बजेटनुसार हा बगीच्याला पसंती मिळते आहे,' असे लँडस्केप डिझायनर नेहा जोशी-नातू यांनी सांगितले.
...
प्रश्न देखभालीचा
- मातीचा वरचा थर वाळल्यानंतर पाणी द्या. एकदम पाणी घालण्यापेक्षा ठिबक सिंचन उत्तम. त्यामुळे खाली पाणीही साठणार नाही.
- रोपांच्या चांगल्या वाढीसाठी एक ते दोन महिन्यांतून छाटणी आवश्यक.
- द्रव स्वरुपातील खतांचा वापर करा.
...
'व्हर्टिकल गार्डन'मध्ये
फुलवता येणारी रोपे
- पूर्ण सावलीत, अंशत: सावलीत, पूर्ण उजेडात आणि अंशत: प्रकाशात वाढणारी यानुसार नर्सरीमध्ये रोपे उपलब्ध.
- घरात नैसर्गिक वातावरण कसे आहे, सूर्यप्रकाश किती येतो वा नसतोच, मोकळी हवा आहे का, सावलीची दिशा कोणती याचा अभ्यास करून गार्डनची दिशा आणि रोपे निवडा.
- ग्रीन वॉलवर लटकवण्यासाठी हाय डेन्सिंटी पॉलिमर प्लास्टिक कुंड्या किंवा ग्रो बॅगचा वापर करा. वजनाने हलक्या असलेल्या या कुंड्यांमध्ये कोकोपीट (नारळाच्या शेंड्याचा भुसा) आणि माती घातल्याने त्यांचे वजन कमी होते. यात पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता जास्त.
- मनीप्लांट, रिबन ग्रास, मंकी ग्रास, बेगोनिया, फिलोडेंड्रॉन, सिंगोनियम, क्लोरोफायटम, फिटोनिया, युफोर्बिया मिली, ऑफिस टाइम, ड्रेसिना, पेप्रोमिया अशी अनेक रोपे आणि काही वेलवर्गीय जसे, की संक्रांतवेल, रानजाई, कृष्णकमळ, मोगरा, जाई, जुई, रातराणी इत्यादी. मिनिएचर तगर, गुलाब तसेच इटालियन हर्बचाही पर्याय. नर्सरीमध्ये सहज उपलब्ध.
- कृत्रिम आणि यूव्ही प्रोटेक्टेड ग्रीन वॉलचाही पर्याय. या वॉलवर खऱ्या कुंड्या लटकवण्याची संधी.
- ग्रीलिंगमध्ये पालक, मेथी, लेट्यूस, लाल माठ, कोथिंबिर, पुदिना अशा घरगुती भाज्या लावण्याचीही मुभा. फक्त ऊन भरपूर लागते.