रानभाज्या, निसर्ग रांगोळी, वस्तू प्रदर्शनासाठी पर्यावरणप्रेमींची गर्दी
म. टा. प्रतिनिधी, ठाणे
निसर्गापासून लांब जाणाऱ्या माणसांना निसर्गाच्या जवळ आणण्यासाठी गेली पाच वर्षांपासून सुरू असलेल्या मुरबाडच्या हिरव्या देवाच्या यात्रेमध्ये यंदा आदिवासी संस्कृतीचे दर्शन घडले. जंगल, आदिवासी कलाकुसर, रानभाज्या आणि इतर जंगलसंपदा सर्वसामान्यांना यावेळी अनुभवता आली. बुधवारी मुरबाडजवळच्या नाणेघाटाच्या पायथ्याशी शिसेवाडी येथे हिरव्या देवाची यात्रा उत्साहात पार पडली. आपली खाद्यसंस्कृती, कलाकुसर दाखवण्यासाठी आसपासच्या आदिवासी वाड्यातील शेकडो आदिवासी या यात्रेत सहभागी झाले होते.
पर्यावरण दिनाचे औचित्य साधून श्रमिक मुक्ती संघटनेच्यावतीने हिरव्या देवाच्या यात्रेचे आयोजन करण्याची परंपरा निर्माण झाली आहे. तरुणांसह सर्वसामान्यांचे निसर्गाशी तुटलेले नाते सांधणे हा या जत्रेचा मुख्य प्रयत्न आहे. आदिवासींच्या दुनियेपासून दूर असलेल्या कित्येक नागरिकांना या निमित्ताने आदिवासी संस्कृतीमध्ये डोकावण्याची संधी उपलब्ध होते. बुधवारी आयोजित यात्रेमध्ये आदिवासींच्या याच संस्कृतीचे दर्शन घडले. आदिवासी बांधवांची कलाकुसर, त्यांची खाद्यसंस्कृती, रानभाज्या, त्यांची बनवण्याची पद्धत, निसर्ग रांगोळी यांचा अनुभव यावेळी नागरिकांनी घेतला. श्रमिक मुक्ती संघटना, वन निकेतन, वन विभाग, अश्वमेध प्रतिष्ठान आणि मंडलिक ट्रस्ट यांच्या संयुक्त विद्यमाने ही यात्रा आयोजित करण्यात आली होती. यात्रेच्या निमित्ताने मुरबाड तालुक्यातील आदिवासी बांधव आणि पर्यावरणप्रेमी सकाळपासूनच शिसेवाडी येथे जमू लागले होते. एरवी मोलमजुरी करण्यात व्यस्त असलेल्या आदिवासी महिला आणि बांधव सकाळपासूनच यात्रेची तयारी करताना दिसत होते. महिला रानभाज्यांचे प्रदर्शन मांडत होत्या तर त्यातील काही महिला शिजवलेल्या रानभाज्या मांडताना दिसत होत्या. आदिवासी तरुण, तरुणी जंगलातून आणलेली विविध प्रकारची पाने, फुले, फळे, फळांच्या बियांपासून निसर्ग रांगोळी साकारताना दिसत होत्या. करवंदे, जांभूळ, भोकर, मोहाच्या बिया, उंबर आणि वाघोटीसारख्या फळांपासून रांगोळ्या साकारल्या जात होत्या. यावेळी पर्यावरणविषयक प्रश्नोत्तर स्पर्धाही आयोजित करण्यात आली होती. तसेच आसपासच्या आदिवासी वाड्यांमध्ये पर्यावरण रक्षणासाठी केलेल्या उपक्रमांना गौरवण्यात आले. यात्रेनिमित्त रानभाजी भाकरी विक्रीसह मोहफुलापासून तयार केलेल लाडू, मध, खुरासणी, नाचणीचे पदार्थ, बांबू कलाकृती, रिठे, तेजपत्ता या वन उत्पादनांच्या विक्रीलाही चांगला प्रतिसाद मिळाला. या यात्रेसाठी अंधश्रद्धा निर्मुलन समितीच्या मुक्ता दाभोलकर या प्रमुख पाहुण्या म्हणून उपस्थित होत्या. तर मुंबई, उपनगर, पुणे आणि आसपासच्या तालुक्यातून पर्यावरणप्रेमी, अभ्यासक यात्रेत सहभागी झाले होते.
आदिवासींसाठी पर्वणी…
मानसिक आणि आर्थिक जाचातून आदिवासींची सुटका केल्यानंतर त्यांना सामूहिक वनहक्क मिळवून देण्यात यश मिळाले. वनसंपदेतून ते सध्या उत्पन्न घेत असून त्याची माहिती इतरांना मिळावी, यासाठी हा प्रयत्न असल्याचे इंदवी तुळपुळे यांनी सांगितले आहे. तर आदिवासींना हिरव्या देवाच्या यात्रेच्या निमित्ताने चांगला मंच मिळाला आहे. सामाजिक चळवळी, पर्यावरणप्रेमी आणि अभ्यासकांसाठी ही मोठी पर्वणी असल्याचे मत मुक्ता दाभोळकर यांनी व्यक्त केले.